Ngim lah ban len ba ngi im ha kane ka pyrthei ka bym don ka mynsiem jingsngewsynei iwei ia iwei pat. Wad lada kiba bun na ngi ngi la long Khristan bad ong ba ngi la ioh mad ia ka jingsngewsynei u Blei ha la ki jingim jong ngi hynrei ngim pat lah ban leh sngewsynei para briew kiba ngi iakynduh man la ka sngi ha ka jingim jong ngi. Lada ngi peit kylleng sawdong ngin iohi ia u paidlang uba bun byllien uba mad jingeh, jingpang jingshitom, shah ban bein, duk, kyrduh bad kumta ter ter ha kaba ym don mano mano ba iohi, ai jingiarap ne sngewlem lang bad ki. Kiba bun hi te mynta ki sngi bad ki por ki leh ia ki kam babha bad jingsngewsynei ki jong ki tang ha ki kam bapaw shabar, ban ioh burom pyrthei, ha khmat ki nongringdur nongshondur bad nong pathai khubor, ym pat ha kaba rieh haba ym don ba iohi, kaba long kat kum ka jinghikai ba shisha u Jisu Khrist. Ka pyrthei ka dang wad bad ap khmih ban iohi ia kiba kum kita ki jait briew kiba don ka mynsiem jong ka jingisynei ba shisha.
Ka jingsngewsynei (compassion) para briew ka dei ka kamram ba ha khmat bad ba long kongsan tam eh ban lah ban leh kum ki nongbud ba shisha jong u Jisu Khrist. Kat kum ka jinghikai ka Baibl ka jingsngewsynei bad ka jingieit ki ia iaiaid lang mar ryngkat. Ngi lah ba ong da kaba shai ba ngim nym lah ban ieit khlem isynei bad ym lah isynei khlem ieit. (1 Ioannis 3: 17- Hynrei jar uba don ka spah ka jong ka pyrthei, bad u da iohi ia u para bangeit jong u ha ka jingkyrduh, bad un khang khop ia ka jingsngewsynei jong u na u, hato kumno kata ka jingieit jong U Blei ka iaisah ha uta?)
Ha ka Baibl baroh kawei hi ngin lah ban shem ba la thoh kumba 41 sien ei ei (K.J.V.) shaphang ka jingsngewsynei bad kaba kham bun sien tam eh ka dei ha ka Testamen ba Thymmai. Ka kyntien tynrai shaphang ka jingsngewsynei kaba iadei bad ka Testamen Barim da ka ktien Hebrew ka dei ‘Chamal’ bad ha ka Greek pat ha ka Testamen Bathymmmai ka dei ‘Eleeo’. Kine ki ar ki kyntien ba la kdew haneng ki batai ia ka jingmut ba shisha jong ka jingsngewsynei ba shisha, kata kaba mut ban pyllait noh, map bad don ka mynsiem jingsngewsynei na ka bynta kiwei. Ki mut ruh ban shim jingkitkhlieh ia ka jingiashem lanot jong kiwei, iamad lang bad ban iakit iabah ia ka khia ka shon jong kiwei. Hooid, ym tang ba ngin shu sngewlem tang ha ka jingsngew ba shapoh ha la ka mynsiem hynrei ban thaw lad wad lad bad ai jingiarap ia kito kiba mad jingeh jingshitom ha ka jingim.
Kum ban shu ai nuksa ia ki katto katne ki dkhot Baibl ha ka Testamen Barim kiba thoh shaphang ka jingsngewsynei u Blei kaba phylla bad maian, na ka bynta jong ngi, ki long kumne harum :-
- Psalm 86:15- “Hynrei me, Ah Trai, me long U Blei uba dap ka jingisynei bad ka jingaiei, uba jynsur ia ka jingbitar, bad uba kynrei ka jingisynei bad ka jingshisha.”
- Psalm 78:38- “Ma u hynrei, namar ba uba isynei eh u la map ia ka jingleh bymman jong ki, bad um shym pynduh noh ia ki: bunsien ruh u la pynphai noh la la ka jingbitar, bad um shym pynkynroi ia la ka jingbitar baroh.
vs.39- Naba u la kynmaw ba ki long tang ka doh; ka Iyer kein kaba laid jah noh, bad kabym wan phai pat.”
- Jingrwai sngewsynei 3:22– “Ka long na ki jingisynei U Trai ba ym shym la bam duh ia ngi, naba ki jingsngewsynei jong u kim duh.”
Da ngi pule pat ia ka Testamen ba Thymmai, ngin shem ia ka jingpynlongshisha, jingpynjanai bad jingpynlongpura ia kata ka jingisynei u Blei kaba la don lypa, ha ka dur bad ki kam jong u Jisu Khrist uba long u Khun u Blei. Matthaios 9:36, ka ong ba U Jisu haba u la iohi ia ki paitbah, u la sngewsynei namar jong ki, naba ki long kiba la sakma bad kiba ia saphred ruh, kum ki langbrot kibym don u nongsharai. Namarkata, u Jisu u la iarap ia kiwei ha ki rukom baher bapher lyngba ki jinglah bor jong u (resources) ba la ai lypa ha u da u Kpa jong u ba ha bneng. Bad ka dei ka jingieit ba phylla bad ba maian eh jong u Jisu kaba la pynlah ia u ban leh ia baroh ki kam jong u wat haduh ka jingiap (sacrifice) halor ka diengphna na ka bynta jongi kiba duna, pop bad sakma na khmat u Blei. U Jisu u la ‘pynkhiah’ namar ba u la sngewsynei (Matthaios 14:14, 20:34; Markos 1:41; Lukas 7:13), ‘bsa’ namar ka jingsngewsynei (Mark 8:2), ‘hikai’ ban don ka jinglong sngewsynei bad map ia ka pop bad ram bad shah jong kiwei (Matthaios 18:27). U la ai nuksa ruh sha ngi ba ngi dei ban long ‘Nong Samaria Babha’ (Good Samaritan) namar ka jingsngewsynei parabriew (Lukas 10:33).
Ka jingsgewsynei ba shisha te namarkata ka dei ban long kum ka jong u Jisu khrist hi, kaba khuid, sngur bad khlem thoh bria. Hooid kum kiba ngeit ka donkam ba ngin kyrshan ha ka jingduwai na ka bynta kiwei kiba mad jingeh jingshitom hynrei ka donkam ruh ia ngi ban iarap da ki kam bad jingleh ba paw shabar. Ka donkam bha ia ngi ban pyrthuh bud ia ki Khristan kiba nyngkong kiba la ialap ia ka Gospel ym tang da ka shyntur hynrei da ki kam bad jingleh sngewsynei jong ki. Kine te ki la iarap ia kiwei pat da kaba iasam lem na ki jingdon jingem jong ki bad ki la kylla long jingkyrkhu na ka bynta kiwei pat (Kam ki Apostol 4:32).
Lyngba ka social media ha kine ki katto katne bnai ba la dep, ngi la iohi ia ki katto katne ki video shaphang U Myntri Rangbah (Chief Minister) ka Delhi, ubym pat long Khristan, uba la shu iohsngew ia ki khubor shaphang u Jisu bad ki kam jong u, haba u la ai nuksa shaphang ki jinglah jong u ha ki kam (achievements) ba ha ka term jong u, u la trei da ka ‘Rukom u Jisu’ (Jesus Model) bad namar kata u la ioh ia ka jingkyrshan jong kiba bun wat haduh ba un da jop biang ha ka election ba dang shu dep long. Kane ka pynkynmaw sha ngi ba wad kiba bym pat long Khristan ruh, haba ki pule ia ka Baibl ki shem ba dei tang u Jisu hi marwei ha ka histori uba la lah ban leh ia ki kam jingsngewsynei ba bun tam eh bad ba long pura bad dap biang (wholistic). Ioannis 21:25, ka ong ba ka pyrthei hi ka nym ngiam ia ki kitab ban thoh lut shaphang ki kam bad kambah ba u Jisu ba u la dep leh ha kane ka sla pyrthei.
Kum ha kine ki sngi jong ngi ba ka pyrthei ka donkam eh ia ka mynsiem jingsngewsynei bad jingiarap namar ka jingklumar bad jingkhihwin namar ka jingpang u khniang jingpang Corona Virus (COVID 19), ngi nym lah ban klet ia u martyr doctor ba nyngkong eh, u Dr. Li Wenliang (Whistle blower) na China u la lap nyngkong eh ia kane ka jingpang bad u la mana (warn) ia kiwei ba kin phikir bad iada ialade ha uba kut jong u snem ba la dep. Une u doctor u la pyrshang katba lah mynba um pat shitom ialade ban ai jingiarap bad sumar ia kiba bun hynrei pynban u la ioh infection ialade, shitom bad khlad noh na kane ka pyrthei dang shen hi. U Dr. Li Wenliang u dei u Khristan barieh ka China bad watla u la khlad noh na kane ka pyrthei hynrei kiba bun pat ha ri China bad ka pyrthei kin kynmaw junom ia ki kam, ka mynsiem shlur jong u bad mynsiem sngewsynei ba u la don na ka bynta kiwei pat.
Uwei u nongthoh u ong ba ka jingsan ha ka jingim Khristan kaba shisha (Spiritual Growth and Maturity) ka long katno ha ka jinglah jong ngi ban leh ia ki kam jingsngewsynei na ka bynta kiwei pat kaba long iasyriem ia ki kam u Jisu Khrist. U Blei un iarap ia ngi ba ngin don ki khmat ba kynja mynsiem bad ban iohi ia ki jingeh ha kane ka sla pyrthei bad thawlad kumno ban iarap. Bad ba ha la ka sngi ngin iai kylli ialade, haei? (where?), kaei? (what?), kumno? (how?) bad balei? (why?) ban ai jingiarap ia kiwei. Ngin buh jingkynmaw ruh ruh ba u Blei u khot ia ngi ban iarap ia kiwei ha kaba rieh bad u kular pat ban ai nong ia ngi ha kaba paw (Matthaios 6:18). Bad ba ka nong jong ngi ban ngin ioh na u Blei wat ia i kam i ba rit na kiba rit tam eh ba ngi leh na ka bynta kiwei (Mark 9:41).
Ki katto katne ki rukom jingleh sngewsynei ba ngi lah ban leh na ka bynta kiwei ha la ka sngi ka long :-
- ban ’duwai’ khlem pud na ka bynta kito kiba mad jingeh ha ka jingim,
- ban ai ia ki ‘jingai jingiarap’ kat kum ki jinglah jong ngi la iba rit ne iba khraw (God given resources and blessings, our talents, etc in our lives),
- ban ai ‘por’ (time) bad ka ‘jinglah ban beh’ (availability) na ka bynta kiwei kiba donkam jingiarap.
- ban iadon ryngkat ban ‘iasngewsih ne iaiam lang’ (sympathy and empathy) bad kiwei kiba iamad ia ki jingsngewsih ha jingim, ban iadon lem lang bad ki bad kumba u Jisu u la leh ha ka por jong u mynba u dang don ha kane ka sla pyrthei (Ioannis 11:35).
Ngi ainguh ia u Blei ba kum ka Balang ngi don ka ‘Fund Baduk’ ban iarap kiba shem jingjynjar, lanot bad pang shitom man la u bnai baroh shisnem bad kumjuh ha ki khlam jong ka pyrthei (epidemic and pandemic). Ngin duwai ia u Blei ba ngin lah shuh shun ban iohi paw (vision) ban nang lah leh shuh shuh ia ki kam bakhraw jingsngewsynei nangne bad shakhmat, bad kum ki dkhot Balang hi ruh ngin ia trei lang shitrhem na ka bynta ka kam u Kynrad jong ngi. Bad ym dei tang katta ruh, u Blei u khot iangi ba ngin ialeh ia ki kam jingsngewsynei jong ngi ha man la ka sngi hi, ha shnong ha thaw, imlang sahlang, jaka trei jaka ktah, skul, kolej bad shano shano ba u Blei u buh ia ngi ban shakri ia u.
Na ka bynta ka burom u Blei, Amen!
Rev L. Lyngskor
(01.04.2020)